Рубежинское ауылының жанында карьер қазып жатқан кәсіпкер Иван Лазовский үш ауыл тұрғынына қарсы сотқа арыз түсірді. Ол оларды «Көрінеу жалған ақпарат тарату» бабы бойынша жауапкершілікке тартуды талап етті. Себеп – ауыл тұрғындарының кәсіпкердің әрекетін заңсыз деп атаған кездесудің видеожазбасы болды.

Кездесу 2025 жылғы 2 мамырда Рубежинское ауылының жанында өтті. Ол жерде кәсіпкер қазірдің өзінде үлкен шұңқыр қазып қойған. Кездесуге ауыл әкімі Жақсығалиев, бірқатар ауыл тұрғындары, БҚО бойынша ОСДП партиясының басшысы Анаргүл Әбенова, блогер Асқар Шайғұмаров және кәсіпкер Иван Лазовский қатысты. Лазовскийдің полицияға жазған өтінішінде көрсетілгендей, «ауыл тұрғындары кәсіпорын жұмысына кедергі келтіреміз деп қорқытып, оны заң бұзды, қоғамдық тыңдауларды бұрмалады, ұрлық жасады, лауазымды тұлғаларды сатып алды деп айыптаған. Кейбірі атыс ашамыз, соғыс жариялаймыз деп қорқытқан. Лазовскийді жау, ұры және паразит деп атаған».

Кейін бұл видео интернетке таралғаннан кейін кәсіпкер Лазовский адвокаты Камитовпен бірге полицияға шағымданып, ауыл тұрғындары Виктор Анюточкин, Алма Қалиева және Юрий Солнечныйді көрінеу жалған ақпарат таратты деп айыптады. Бұл іс әкімшілік құқықбұзушылық туралы кодекстің 73-3-бабының 2-бөлігі бойынша Бәйтерек ауданының Дарьинск ауылындағы сотта қаралуда.

2025 жылғы 14 шілдеде осы іске байланысты алғашқы сот отырысы өтті. Сотта айыпталушы ретінде Рубежинское ауылының зейнеткер тұрғыны Виктор Анюточкин сөз сөйледі. Ол өмір бойы орман шаруашылығында орманшы болып жұмыс істеген.

Куәлік беру үшін мінберге шыққан Анюточкин өзіне тағылған айыппен келіспейтінін мәлімдеп, ерекше қорғалатын табиғи аумақтағы экологиялық заңнаманың өрескел бұзылғанын айтты.

Оның айтуынша, 13,4 гектар аумақта саз қазылып жатыр, бірақ заң бойынша 26,8 гектар жерге орман отырғызу арқылы өтемақы жасалуы тиіс еді. Сонымен қатар, құнарлы топырақ қабаты алынбаған әрі сақталмаған. Бұл қабаттың қалпына келуі үшін 400–500 жыл қажет. Сондай-ақ, жойылуына 3000 АЕК-ке дейін айыппұл қарастырылған сирек кездесетін Борщев қызғалдағының өсу ареалы жойылған.

Анюточкиннің айтуынша, карьерлерді елді мекендер мен рекреациялық аймақтардың жанында қазуға тыйым салынған. Бұл жағдайда карьер мен тұрғын үйлердің арақашықтығы небәрі 80 метр, ал карьердің тереңдігі – 4 метрге дейін. Бұл балалар үшін де қауіпті. Оның айтуынша, жаңа карьер ашпас бұрын ескі карьерді рекультивациялау керек болған, алайда ол жасалмаған.

— Мен 2 мамыр күні бұл туралы көпшілік алдында айттым. Бұл менің заңға сүйене отырып, өз пікірімді білдіруге құқығым бар. Мен нақты біреуді айыптаған жоқпын, — деді Анюточкин.

— Сіз Лазовскийге бірдеңе айттыңыз ба? – деп сұрады адвокат Камитов.

— Жоқ, мен ешкімнің аты-жөнін атамадым. Өз пікірімді айттым: заң бойынша карьерлерді елді мекеннен 1000 метрден жақын жерде қазуға болмайды. Ал бұл жерде – адамдар демалатын аймақ. Үйлерге дейін – небәрі 80 метр, карьердің тереңдігі – 4 метр. Бұл өте қауіпті. Мен мұны 2 мамырда айттым, сөзімнен бас тартпаймын. Карьердің жанында ауызсуға арналған ескі ұңғымалар бар. Саз қабаты алынған, ал ол табиғи қалқан еді. «Бұл — экологиялық проблема», – деді Анюточкин.

Бұдан кейін ол «Бөкейорда комитетінен» карьер жұмысы тоқтатылсын деген жауап келгенін айтты, себебі бұл аумақ қорықтық зонаға кіреді. Бұл құжат іс материалдарына тіркелді.

— Отанымызды қазып жатыр. Қынжыламыз. Ол жерде бірнеше ұрпақ өсті, ал енді астымыздан шұңқыр қазып жатыр, — деді Виктор Анюточкин.

Сот залында кейін кәсіпкер Иван Лазовский сөз сөйледі. Ол барлық рұқсат құжаттары бар екенін мәлімдеді.

— Мен адамның алаңдайтынын түсінемін. 2008 жылы біз барлық рұқсат құжаттарын алдық. Ол кезде бұл жер Бөкейорда қорығына кірмеген. Қорыққа тек 2009 жылы, зауыт салынғаннан кейін қосылды. Сол кезде бізге тоқтату туралы хат келген, бірақ біз заңды жұмыс істеп жатқанымызды дәлелдедік. Барлық құжаттарымыз бар: экологтардың қорытындысы, жер актісі, облыс әкімі қаулысы, жер қойнауын пайдалану келісімшарты, — деді Лазовский.

— Бізге қарсы шығып жатқан азамат адамдармен манипуляция жасап жатыр. Ол жаңа қаулылар туралы айтып, халықты көтеруге тырысады. Алмуды (ауыл тұрғыны Алма Қалиева — авт.) артынан итеріп, өзі көлеңкеде қалғысы келеді. Мен айтамын: бәрі заңды. Бұл — жала. Ол ауылда 1500 адам тұрады дейді, бірақ кездесуге небәрі бесеуі келді. Зауытта 50-ден астам адам жұмыс істейді. Барлығы бекітілген жоба бойынша жүруде, — деп түсіндірді кәсіпкер.

Лазовскийдің айтуынша, ауыл тұрғындары экология басқармасына сегіз рет жүгінген.

— Департамент басшысы мені де, Алманы да шақырып алып: «Мен шаршадым, бұл кәсіпкерге шағымым жоқ — бәрі заңды» деді. Үкіметке, Президентке, прокуратураға жазды. Құжаттарды көрмей жатып, дабыра шығарады. Мен бәрін жинап, түпнұсқаларды көрсетейік деп ұсыныс жасадым. Осындай айыптаулар кесірінен біз өткен жылы тек бір жарым ай жұмыс істедік. «Сен ұрысың» дейді. Мен айтам: мүлікті кепілге қойыңдар, өз зауыттарыңды салыңдар, адамдарға жұмыс беріңдер — сосын ғана сөз айтыңдар, — деді кәсіпкер.

Лазовский 2 мамырдағы тұрғындармен кездесуді заңсыз митинг деп атады.

— Бұл – заңсыз митинг болды. Оған шақыру ауылдық чатта таратылды. Мен ол хабарламаны көріп өзім келдім. Жиында расында бес-ақ адам болды. «Ауыл әкімі де болды», — деді ол.

Істің келесі сот отырысы 2025 жылғы 18 шілдеге белгіленді. Тараптар ауыл әкімі Жақсығалиевті, экология маманын сотқа шақырып, 2 мамырдағы кездесу видеосын залда көрсету туралы өтініш білдірді.

Сот отырысынан кейін біз Рубежинское ауылына барып, кәсіпкер Лазовский қазған карьерді видеоға түсірдік. Жаңа карьердің ұзындығы 237 метр, ені – 132 метр, тереңдігі шамамен 4 метр, ал ол ауылдан 100 метрге де жетпейтін қашықтықта орналасқан. Бірнеше метр жерде артезиан ұңғымалары бар. Ауыл тұрғындарының айтуынша, жер асты суы 8 метр тереңдікте орналасқан. Виктор Анюточкиннің айтуынша, осы карьердің орнында Қызыл кітапқа енген қызғалдақтар өскен, бірақ карьер қазылған соң олар жойылып кеткен.

Талғат Омар