Құқық қорғаушы мен оның адвокаттары қамауға алудағы мақсат – оған қысым көрсету деп есептейді.

2023 жылдың 20 қарашасында балалар емханасына төрт полиция қызметкері келіп, 28 жастағы тіс дәрігері Сүлейман Гасановты жұмыс орнында ұстады. Екі күннен кейін Орал қаласының тергеу соты оны 2 ай мерзімге қамауға алды. Оған 190-бап «Алаяқтық» бойынша айып тағылды. Тағы 10 күннен кейін облыстық сот оны тергеу кезінде қамауда қалдырды. Сот залында оның адвокаттары Хасановтың қамауға алынуы оны 2 жылдан бері тергеу жүріп жатқан мұрагерлік іс бойынша жәбірленуші тараппен татуластыруға мәжбүрлеу үшін жасалған қысым екенін айтты.

Сүлейман Гасановтың тергеу изоляторына жабылуына байланысты істің мән-жайы 2021 жылдың қарашасында болған. Сол кезде әкесі Сүлейман Гасанов аға қайтыс болды. Әкесі қайтыс болғаннан кейін әкесінің кәдімгі әйелі Юлия Чаганова марқұмның отбасына келіп, оған марқұмның көзі тірісінде тіркеп қойған көлігін беруді талап етеді. Біз 2007 жылғы Landcruiser Prado жол талғамайтын көлігі туралы айтып отырмыз. Бұған жауап ретінде кіші Сүлейман Гасанов әкесінің қарызы бар екенін және оны өтеу үшін көлікті үшінші тұлғаларға бергенін айтты. Осыдан кейін Юлия Чаганова полицияға кіші Сүлейман Гасановтың үстінен арыз жазып, оны озбырлық жасады деп айыптады.

Бұл іс бойынша тергеу 2 жылға созылды. Алғашында бұл іс «озбырлық» бабы бойынша тергелсе, прокурорлар тіпті сотқа жібергенімен, кейін қосымша тергеуге қайтарған. Кейінірек олар оны «Алаяқтық» бабы бойынша қайта жіктеді. Осылайша екі жыл өтті, 2023 жылдың 20 қарашасында тергеушілер Сүлейман Гасановтың жұмысына келіп, оны ұстады.

Сүлейман Гасановтың адвокаттары оның қамауға алынуымен келіспей, Батыс Қазақстан облыстық сотының апелляциялық алқасына шағым түсірді. 2023 жылдың 30 қарашасында өткен сот отырысында Хасановтың адвокаттары оның 2 жылдан бері созылып келе жатқан іс бойынша кенеттен қамауға алынуы рычаг ретінде қолданылып жатқанын мәлімдеді.

– Бұл дастанның жүріп жатқанына 2 жылға жуықтады. Прокуратура істі сотқа жіберуге әрекеттенді, бірақ кейін іс қосымша тергеуге қайтарылды. Осыдан кейін Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 389-бабы (Өзөксіздік) бойынша іс қайтадан сотқа жолданды, бірақ прокурор дәлелдердің жоқтығын көріп, істі кері қайтаруды сұрады. Арада бес ай өтіп, олар ҚР ҚК-нің 190-бабы «Алаяқтық» бойынша істі қайтадан сотқа жібермекші болады, бірақ кейін қайтадан қайтарады. 6 ай бойы ешкім ештеңе істемеді, тыныштық орнады... Тергеу Гасановты тексеруге де тырыспады, ол сабырлы жұмыс жасады... Неге 2 жылдан кейін оянып, оны жабуды ойлады? Бұл қысымның бір тұтқасы, себебі зардап шеккен тарап: «Енді ол жабылды, енді ол бізге ақша тауып, бәрін жасайды» деп ойлайды.

Бірақ егер іс екі рет сотта болса, олар дәлел таба алмаса, ал қазір жабылып, оған қысым көрсетуге тырысады. Құрметті мырза, тергеушілер ешқандай дәлел келтірген жоқ, оның нені бұзғанын да көрсетпеді. Олар жай ғана оның жұмыс орнына келген, ер адам облыстық балалар емханасында тіс дәрігері болып жұмыс істейді, сол жерден балалардың көзінше, азаматтар мен қызметкерлердің көзінше оны алып кеткен. Ер адамның жоғары медициналық білімі бар, жағдайы жақсы. «Неге оны әу бастан қамауға алған жоқ?» — деді заңгер Тілек Жұманғалеев өз сөзінде.

Сөзінің соңында адвокат Жұманғалеев соттан қорғауындағы азаматқа бас бостандығынан айыруға байланысты емес, бұлтартпау шарасын өзгертуді немесе кепілмен босатуды сұрады.

Гасановтың екінші адвокаты Сергей Сальников өз сөзінде оның қорғаушысы тергеу кезінде ешқайда жасырынбағанын, балалар тіс дәрігері болып жұмыс істегенін және оның тұрғылықты жерінде тұрғанын атап өтті.

– Сот оны қашып кетеді немесе тергеуге кедергі келтіреді деп сенуге қандай негіздер болды? Біз мұндай негіздерді көрген жоқпыз, Гасанов мырзаға қатысты таңдалған бұлтартпау шарасы шектен шыққан деп есептейміз. Осыған байланысты, кепіл түріндегі бұлтартпау шарасын таңдауыңызды сұраймыз. Тергеу сотының қаулысының күшін жойып, Гасановқа қоғамнан оқшаулауға қатысты емес, қатаңырақ бұлтартпау шарасын қолдануды сұраймыз», - деді Сальников.

Зардап шеккен тарап Юлия Чаганова мен оның өкілі Ержігіт Нұғманов сот залында Гасановтың қамауға алынуын қолдады.

- Менің ойымша, ол лайықты түрде жабылды. Ол бөтеннің мүлкін иемденді, мен екі жылдан бері осы көлікке салық төлеп жүрмін, көлік арзан емес. Менің ойымша, бұл дұрыс, ол мені бірнеше рет қорқытты, ол кетпеу туралы жазбаша міндеттеме алған кезде шекарадан өтті. Екі жылға жуық уақыттан бері ол көлікті маған қайтара алмай жүр, оған салық төлеп жатырмын. Бұл менің мүлкім, оны ешкімге бермей жатыр. Басқа амал жоқ, мүлде реакция жоқ», – дейді Юлия Чаганова.

Оның өкілі Ержігіт Нұғманов Сүлейман Гасановтың тергеу кезінде Әзірбайжанға заңсыз ұшып кеткенін және тергеушінің хабарламаларына мән бермегенін айтты.

- Неліктен заңгерлер оның Әзірбайжанға заңсыз ұшып кеткенін айтпайды? Тергеушіні неге елемеді? Хабарларға жауап бермеді. Оған кетуге кім құқық берді? «Біздің уәждерімізді ескеруіңізді сұраймыз», - деді Нұғманов.

Зардап шеккен тараптың сөзіне жауап ретінде адвокат Жұманғалеев Гасановтың бұл іс бойынша алғашқы сот процесі басталмай тұрып-ақ Әзірбайжанға барғанын және барлық құжаттарды тергеушіге бергенін айтты.

«Көптеген сот процестері болды, бірақ оның жоғалып кетуіне күмән болған жоқ», - дейді адвокат Жұманғалеев.

Адвокат Сальников Чаганованың мұның барлығын іске қосқан көлік өзіне тиесілі деген уәждері расталмағанын және бұл істі азаматтық сот шешуі керектігін айтты.

– Қазір олар Гасанов мырзаның мүлкін анасына заңсыз бергенін айтады, бірақ Хасанов мырзаның (үлкені – автордың ескертпесі) көзі тірісінде көлікті Шағанова ханымға заңсыз рәсімдегенін де айта аламыз. Ал Гасановтың анасы күйеуі қайтыс болғанға дейін онымен заңды некеде болған, Шаганова ханымға қарағанда, көлік неке кезінде сатып алынған, сәйкесінше азаматтық заңнамадан белгілі болғандай, некедегі мүлік 50% -дан 50% -ға дейін бөлінеді, сондықтан бұл дәлелдер «Біз бай емеспіз», - деді Сальников.

Келесі күні, 1 желтоқсанда Батыс Қазақстан облысы сотының апелляциялық алқасының судьясы Гүлнар Миниус бірінші сатыдағы соттың шешімін өзгеріссіз қалдырды, яғни Сүлейман Гасанов тергеу кезінде қамауда қалады.

Қамауға алынған Сүлейман Гасановтың анасы Ильхама Гасанов құқық қорғаушы Павел Кочетковқа жүгінді. Айтуынша, ұлына шақыру қағазы келмеген, тек жұмысына келіп, алып кеткен.

«Алты ай тыныштық болды, бізге ешкім хат жазбады, ештеңе айтпады, дәл осы күні 20 қараша күні келіп, алып кетті. Шақыру қағазы болса, балам барып шешіп берер еді. Енді олар оны жауып тастады және жай ғана: «күдікті» деп айтады, бірақ ештеңе болмады, сот болмады, менің ойымша, олар қате жасады. Менің ұлым дәрігер, құрметті адам, ешуақытта сотталушы болған емес, мемлекетпен еш қиындық көрмеген, заңға бағынатын азамат», – дейді Ильхама Хасанова.

Құқық қорғаушы Павел Кочетков бұл жағдайда қылмыстық құқық бұзушылық жоқ, бірақ азаматтық құқықтық қатынастар бар деп есептейді.

- Балалар тіс дәрігері, оның мінез-құлқы тамаша, тұрақты тұрғылықты жері және жұмыс орны бар, бірақ оның төртеуі оған келіп, оны ұстап алады. Ол аса қауіпті қылмыскер емес, қылмыс орнында ұсталмаған. Мен бұл іс бойынша мойындау үшін қысым көрсету, күш көрсету деп есептеймін, мен бұл жерде ешқандай кінәні көрмеймін, азаматтық-құқықтық қатынастар бар, бар болғаны. Онда қызығушылық көп - иә, мүмкін. Біреу мұны шынымен қалайды, өйткені адамдар тергеу изоляторында отыруы керек болса да, шынымен де жазылуға ұшырайтын жағдайлар бар, бірақ бұл жерде мен оған мұндай қатаң шара қолдануға ешқандай негіз көрмеймін», - деді құқық қорғау органдары. белсенді Павел Кочетков.

Қазіргі уақытта құқық қорғаушы Сүлейман Гасановты ұстаған полиция қызметкерлерінің іс-әрекетінің заңға сәйкестігін тексеру үшін ҚР Бас прокуратурасы мен ҚР Ішкі істер министрлігіне арыз-шағыммен жүгінген.

Талғат ОМАР